Christian Denier "Làm phim ngắn còn khó hơn phim dài"

Christian Denier "Làm phim ngắn còn khó hơn phim dài"

(TGĐA) - Nhân chuyến công tác công tác tại Hà Nội trong khuôn khổ chương trình Những cuộc gặp gỡ phim ngắn, Ngài Christan Denier – Ông chủ tịch Liên hoan phim ngắn Clermont Ferrand đã có buổi chuyện trò, trao đổi với các bạn sinh viên năm thứ nhất của trường đại học Sân khấu - Điện ảnh Hà Nội về vị trí, vai trò của phim ngắn và các phương thức giới thiệu những tác phẩm đó tới khán giả.

1. Lịch sử phim ngắn
Năm 1895, điện ảnh ra đời với Chuyến tàu đến, Người tưới vườn bị tưới và Tan tầm nhà máy - những phim ngắn của anh em nhà Lumier . Hơn 100 năm sau, thậm chí cho đến tận ngày nay, những tác phẩm đó vẫn tồn tại mãi mãi với thời gian.

Từ năm 1940 đến năm 1960, thông thường trước khi chiếu một phim truyện dài, chúng ta cũng bắt đầu bằng việc chiếu 1 hoặc nhiều phim ngắn. Từ năm 1970 trở đi, những bộ phim ngắn được thay thế chiếu bằng phim quảng cáo, bởi vốn dĩ vào thời điểm đó, truyền hình vẫn chưa có sự quan tâm tới thể loại phim này.

Liên hoan phim (LHP) ngắn Clermont Ferrand ra đời năm 1979. Nhưng thực chất những năm đầu tiên, tính chất của nó chưa phải là một Liên hoan phim mà chỉ là một tuần lễ phim ngắn được tổ chức tại Câu lạc bộ điện ảnh do một nhóm sinh viên khởi xướng. Và hai năm sau (1981), Liên hoan phim ngắn Clermont Ferrand chính thức được thành lập, đồng thời chính thức chọn ra một ban giám khảo để đánh giá về những tác phẩm dự thi. Tính cho đến thời điểm này, LHP ngắn Clermont Ferrand đã thay đổi và phát triển rất nhiều, trở thành sự kiện điện ảnh quan trọng nhất trên thế giới của thể loại phim ngắn và là sự kiện lớn thứ hai của nước Pháp, chỉ sau LHP Cannes.

Christan Denier – Chủ tịch Liên hoan phim ngắn Clermont Ferrand

2. Phim ngắn ở Pháp và trên thế giới
Hàng năm trên thế giới có khoảng gần 6.000 phim ngắn được thực hiện, riêng ở Pháp có 1.200. Sẽ có một câu hỏi đặt ra: “tại sao ở Pháp lại có một con số lớn như vậy?” Đơn giản bởi điện ảnh Pháp có truyền thống lâu đời là luôn dành sự quan tâm tới thể loại phim này. Trong những năm 40, trung bình có từ 200 – 300 phim ngắn trên tổng số phim nhựa được thực hiện tại Pháp. Bên cạnh đó còn nhờ vào hệ thống hỗ trợ của Nhà nước, đó là được thực hiện thông qua Trung tâm điện ảnh Quốc gia (CNC). Đây là cơ quan Nhà nước trực thuộc Bộ Văn hoá Thông tin. Cơ quan này hoạt động trên nhiều lĩnh vực và một trong số đó là hỗ trợ điện ảnh với hình thức một phần vé bán tại các rạp chiếu sẽ được quay trở lại với ngân sách của CNC. Sau đó, CNC sẽ sử dụng số tiền trích ra từ việc bán vé để hỗ trợ cho các đạo diễn hoặc các nhà sản xuất để thực hiện bộ phim. Hình thức hỗ trợ này khá phong phú, có thể từ viết kịch bản, viết lại kịch bản, từ khâu sản xuất đến khâu phát hành… Trong những hình thức hỗ trợ đó, CNC cũng quy định những hình thức hỗ trợ dành cho thể loại phim ngắn. Vậy thế nào được coi là một bộ phim ngắn ở Pháp? Dưới 60 phút.

Bước vào sự nghiệp điện ảnh, hầu hết các đạo diễn đều xuất phát thể nghiệm bằng những tác phẩm phim ngắn. Đây được xem như bước đệm chuyển giao từ giai đoạn đầu sang giai đoạn tiếp của người làm nghề. Trong điện ảnh, phim ngắn thực sự đóng vai trò quan trọng, bản thân nó đã là một thể loại điện ảnh. Đôi khi cách kể chuyện trong phim ngắn còn khó hơn  phim truyện dài. Chỉ với thời lượng từ 10 – 15 phút chúng ta phải kể một câu chuyện tương đương với 90 – 100 phút. Vấn đề đặt ra đối với người làm phim ngắn là câu chuyện anh ta đưa ra phải rất súc tích và cô động. Đó còn chưa kể đến những phim ngắn có thời lượng dưới 5 phút, cách kể chuyện còn khó và phức tạp hơn nhiều. Nhìn chung, điều quan trọng khi làm phim ngắn là phải giữ được tiết tấu và nhịp độ của phim, sao cho khán giả có thể ngồi lại trước màn hình dù chỉ từ 10 – 15 phút.

3. Phim ngắn khác phim truyện dài
Quyết định làm phim ngắn không có nghĩa do nhận thấy cách làm của nó dễ dàng mà quan trọng chúng ta đang muốn tìm một cách thức thể hiện, một kỹ thuật kể chuyện mới. Trong khi đó, việc thực hiện một phim truyện dài điều kiện cần và đủ là phải đảm bảo về phương tiện tài chính và kỹ thuật khổng lồ. Đối với phim truyện dài, khi các nhà sản xuất chấp nhận đầu tư có nghĩa là họ đã suy nghĩ rất kỹ, không những họ thu lại được số tiền đã bỏ ra mà họ còn kiếm được lợi nhuận từ bộ phim mà họ sản xuất. Vì vậy, áp lực đặt lên vai các đạo diễn phim truyện dài cũng rất nặng nề bởi nhiều khi họ chịu sự tác động của các nhà sản xuất. Bên cạnh đó, những nhà sản xuất muốn phim của họ đầu tư sẽ kiếm được nhiều tiền, thu hút được nhiều khán giả, buộc họ sẽ ép các đạo diễn phải đưa vào những chi tiết làm hài lòng khán giả, mặc dù những ý đồ đó có thể không xuất phát từ thực tâm của tác giả. Chúng ta hãy hình dung tới những phim trường lớn, ví dụ ở phim trường Hollywood, vai trò của người đạo diễn ở đây đơn giản chỉ như những kỹ thuật viên trong tay các nhà sản xuất. Từ đó, chúng ta sẽ nhận ra đặc điểm của thể loại phim ngắn là không bị ràng buộc bởi những áp lực lớn như vậy. Bởi hầu như các đạo diễn làm phim ngắn ít khi nghĩ tới vấn đề tài chính. Vì vậy, giai đoạn các nhà điện ảnh làm phim ngắn có thể xem là giai đoạn họ được thả mình trong sự sáng tạo một cách thoải mái và tự do trước khi thực sự bước vào một thế giới điện ảnh sôi động và cũng nhiều thách thức. Đối với các nhà làm phim trẻ thì đây cũng là giai đoạn cho phép họ được thử nghiệm cách làm mới, phong cách mới, đồng thời họ sẽ có điều kiện để học cách làm đạo diễn, học cách chỉ huy một nhóm kỹ thuật, một nhóm diễn viên. Hàng năm có khoảng 6000 phim ngắn trên thế giới được thực hiện, điều đó cũng có nghĩa là có 6000 tác giả muốn thực hiện những tác phẩm thuộc thể loại này mà không hề nghĩ tới vấn đề tài chính, nhưng lớn hơn có thể họ nuôi một khát vọng nào đó.

Buổi chuyện trò với các sinh viên trường SKĐA

4. Phát hành ra sao?
Hiện nay, phim ngắn đang được phát hành và giới thiệu tới khán giả dưới nhất nhiều hình thức. Có thể đơn cử ra một vài hình thức dưới đây. Trước hết, nơi có thể giới thiệu phim ngắn tới khán giả đầu tiên đó là truyền hình. Hiện nay, các kênh truyền hình ở Pháp và ở tất cả các nước trên thế giới đều quan tâm và muốn mua các phim ngắn. Đây cũng có thể coi là nguồn lợi duy nhất cho các nhà sản xuất để họ có thể thu lại một khoản nào đó sau khi đã bỏ vốn đầu tư cho phim ngắn. Ở Pháp có kênh truyền hình thuê bao trả tiền (Canal Plus) thường xuyên phát phim ngắn với giá là 400 EUR/phút. Ngày nay, các nhà đại diện của nhiều kênh truyền hình thường xuyên đến các LHP, các Hội chợ phim để thưởng thức và mua luôn những bộ phim ngắn mà họ cảm thấy hay, có thể thu hút khán giả của họ.

Một hình thức được coi là “xưa nhất” vẫn tồn tại cho đến ngày nay, đó là giới thiệu phim ngắn trước mỗi phim truyện dài tại các rạp chiếu. Ở Pháp có khoảng 300 rạp chiếu phim luôn luôn duy trì đều đặn hình thức này. Bên cạnh đó, việc tổ chức những tuyển chọn chương trình phim ngắn kéo dài với thời lượng 1 giờ 30 phút cũng là một trong những phương thức để đưa thể loại điện ảnh này tới với công chúng. Mỗi năm Pháp có khoảng 12 chương trình phim ngắn kiểu như vậy. Trong số những phim ngắn được chiếu không chỉ đơn thuần là những tác phẩm của Pháp mà còn có nhiều quốc gia khác.

Giới thiệu phim ngắn trên Internet cũng là một hình thức ưa chuộng. Cách đây vài năm, hình thức này bùng nổ rất mạnh với sự ra đời của hàng loạt các công ty mua lại bản quyền các bộ phim và giới thiệu chúng trên Internet. Ngày nay, những nhà cung cấp dịch vụ điện thoại di động cũng thực hiện hình thức này. Việc chiếu phim ngắn trên điện thoại di động là một hình thức thể hiện mới để tiếp cận với khán giả nhưng đối với những nhà điện ảnh chuyên nghiệp thì đây không phải là một hình thức hay. Việc xem và khám phá một tác phẩm điện ảnh sẽ không thể có sức thuyết phục với người thưởng thức chỉ thông qua cái màn hình điện thoại di động bé xíu.

Một nơi rất quan trọng nữa để có thể giới thiệu phim ngắn tới khán giả đó là các LHP. Trên thế giới có những LHP chuyên dành cho thể loại phim ngắn. Lẽ dĩ nhiên, ngoài những LHP với quy mô lớn, tính chuyên nghiệp cao, vẫn tồn tại một vài LHP chưa thực sự có uy tín. Một vài năm trước, các LHP chỉ chấp nhận những bộ phim ngắn thực hiện trên chất liệu phim nhựa nhưng ngày nay những chất liệu khác cũng được chấp nhận. Đối với tất cả các LHP ngắn quốc tế, việc đăng ký dự thi là hoàn toàn miễn phí với thủ tục rất đơn giản. Chỉ vào trang web của các LHP lấy mẫu hồ sơ đăng ký, sau đó gửi bài dự thi.

Song song với LHP ngắn Clermont Ferrand bao giờ cũng diễn ra một Hội chợ phim (thực chất Hội chợ này ra đời từ năm 1986). Hội chợ này được tổ chức thường niên với mục đích giới thiệu tới khán giả tất cả những phim được gửi tới dự thi, nhằm quảng bá nền điện ảnh phim ngắn của các nước trên thế giới. Tham gia LHP ngắn Clermont Ferrand 2006 có khoảng 60 người đại diện cho các kênh truyền hình khác nhau, 90 nhà phát hành phim, 360 người đại diện cho các LHP trên thế giới tới tham dự.

5. Tương lai của những nhà làm phim
Trong số nhiều phim được chọn lựa tham dự LHP ngắn Clermont Ferrand cũng có khá nhiều phim tốt nghiệp của các bạn sinh viên. Hàng năm, ban tổ chức đều in một cuốn cataloge về LHP ngắn đó. Cataloge của LHP ngắn năm naycó ba dạng cuộc thi: cuộc thi dành cho phim ngắn của Pháp (có 1.200 phim dự thi, được chọn 70 phim), cuộc thi dành cho phim ngắn quốc tế (có 3.600 phim dự thi, được chọn 79 phim), cuộc thi Labor – những phim thử nghiệm (đã chọn được 44 phim trên tổng số các phim gửi tới tham dự).

Qua buổi trò chuyện của ngài Chủ tịch LHP Clermont Ferrand, các bạn sinh viên đã thấy được tầm quan trọng của việc làm phim ngắn. Như vậy, một nhà đạo diễn phim ngắn có thể có 10 đến 20 lần cơ may so với một đạo diễn phim truyện dài. Khi tác giả gửi phim tham gia tới LHP ngắn Clermont Ferrand, nếu may mắn, phim của anh ta được chọn lựa, rất có thể anh ta sẽ được mời đến tham dự LHP đó. Đây cũng là cơ hội để tác giả có thể gặp gỡ với nhiều nhà hoạt động chuyên môn khác. Hơn nữa, tác phẩm của anh ấy sẽ có thêm nhiều cơ may là được gửi tham dự các LHP ngắn quốc tế khác. Rất nhiều hứa hẹn tốt đẹp đang chờ đợi các bạn trẻ yêu điện ảnh của thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng.