Giới tính trong thơ Bút Tre
Bút Tre tên thật là Đặng Văn Đang, người xã Đồng Lương, huyện Song Thao, tỉnh Vĩnh Phú, đã qua đời năm 1985. Con ông là Đặng Văn Phiến cho biết, ông để lại tập vè “Diễn ca” hơn nghìn câu và tập “Hồi ký Bút Tre” gồm nhiều bài thơ ngắn. Tin này bay tới tai Đảng, Đảng chặn ngay, song đã muộn, vì:
Năm năm dân giả lắng nghe Một Bút Tre thành vạn Bút Tre các làng! Quả vậy. Ngày nay chúng ta có thể sưu tập được hàng vạn câu thơ “Bút Tre”, với các đặc tính chung như sau:
Về nội dung, nhẹ nhàng nhất, là trình bày một sự thật dưới khía cạnh hài hước:
Hoan hô các cụ trồng cây
Mười cây chết chín một cây gật gù Bọn bây có mắt như mù Mười cây chết cả gật gù nỗi chi! Anh đi giường chiếu lặng câm
Anh về giường chiếu reo ầm cả lên.
(Anh về, hai đứa rọ rạy cả đêm, giường chiếu cứ lắc lư ầm cả lên!)
Tin đâu như sét đánh ngang Bác đang còn sống chuyển sang từ trần. Vũng nhà khoan mãi chẳng ra
Vũng Tàu khoan cái dầu ra ầm ầm.
Trung thu Tết của thiếu nhi
Thanh niên nam nữ ấy đi là nhiều
Chẳng may họ có làm liều
Vài ba năm nữa lại nhiều... thiếu nhi.
Tiễn anh lên bến ô tô
Đêm về em khóc ... tồ tồ cả đêm.
(Người ta nói khóc ti tỉ. Chữ tồ tồ ở đây rất gợi thanh, nhưng thanh khác.)
Khi đi em nắm cổ tay
Khi về em nắm... chỗ này, chỗ kia…
(“Chỗ này chỗ kia” là chỗ … nào? Các ông mới đi xa về, để ý một tí tất biết.)
Kế là bỡn cợt Đảng và những mặt mâm trong Đảng cùng những chiến dịch, chương trình thùng rỗng kêu to của nhà nước:
Ta đi bầu cử tự do
Chọn người xứng đáng mà cho vào hòm…
(Hòm, tiếng Bắc nghĩa là cái hộp, tiếng Nam là cái quan tài.)
Mơ lông tuy có nhiều lông
Ăn vào ngon miệng chứ không việc gì.
Thằng nhỏ mặc quần hở mông
Vẫn hơn con nhỏ còn không mặc quần.
Trẻ em thường thích ở trần,
Nhưng mà người lớn có phần …thích hơn.
- Nối câu (chữ cuối ở hàng trên và chữ đầu của hàng sau là một chữ):
Anh đi công tác Pờ Lây Cu dài dằng dặc biết ngày nào ra. Chị em phụ nữ chơi cầu
lông bay vùn vụt… qua đầu thanh niên.
Họp xong anh ghé Buôn Mê
Thuột xong một cái lại về Pờ Lây
Cu anh tuy có hơi gầy
Nhưng mà anh vẫn đêm ngày nhớ em!
Anh đi công tác bản Muờng
Tè xong một cái lên đường về quê.
Anh đi công tác Cam Pu
Chia chiến lợi phẩm ở tù ba năm..
- Không tra đúng dấu, vì tra đúng dấu thì sai luật thơ, cứ để vậy cho độc giả tự đoán ra và mỉm cười:
Ngày xưa cụ Mác cụ Lê
Hai cụ đều giỏi chẳng chê cụ nào
Ngày nay thời đại lên cao
Có Ga-Ga-Rỉn bay vào vũ tru (vũ trụ)
Hay:
Thị Bình thấy bác giở mu ra chào… (mũ)
Rõ ràng ý tục, lời thanh, chỉ khác nhau … cái dấu! Phần lớn thơ Bút Tre phải có ý tục, chỉ khác nhau ở mức độ:
Chị em du kích giỏi thay Bắn tàu bay Mỹ rớt ngay cửa mình!.. Hàng Bông nô nức tiếng đồn
Có cô bán trứng vịt lộn rất to…
Tất nhiên là chữ “lộn” ở câu dưới phải là trầm bình thanh, dấu huyền mới đúng luật, nhưng tác giả cứ viết bằng dấu nặng cho thanh, ai cũng hiểu. Câu này phải ngắt 5-3: có cô bán trứng vịt/lộn rất to! Thật hết nước!
|
Hôm qua học tập chính tri (chính trị) Cán bộ ngồi ỳ, chẳng chịu phát biêu (phát biểu) |
|
Ra đi nhớ mãi cái buổi hôm nay.
Chữ thứ sáu câu trên ai cũng hiểu là “chuối”, nhưng tác giả cứ viết là “chuồi” cho đúng luật thơ, với hậu ý dẫn tới vần “uôi” hay “uồi” ở câu kế. Chữ “buổi” ở câu sau sẽ được đọc với dấu huyền, thành một chữ của miền Bắc, chỉ bộ phận sinh dục của đàn ông…
Sau đây là một số thơ “Bút Tre” và “Bút Tre các làng” (nghĩa là mô phỏng theo nội dung và hình thức cũ mà phát triển):
Sau khi cán bộ chiếm hết các khu du lịch: Hạ Long, Đồ Sơn,.. nhà nước phát động toàn dân du lịch để cán bộ thu tiền, trong dân gian liền xuất hiện các bài thơ Bút Tre về du lịch:
Không đi thì ngõi Đồ Sơn Đi rồi mới biết bẩn hơn đồ nhà Đồ nhà nước mốc váng cà Nhưng là đồ thật, chả là đồ sơn. “Đồ” ở đây là tiếng cổ, chỉ bộ phận sinh dục của phụ nữ. Từ bốn câu trên lại nảy ra một số dị bản; những từ ngữ địa phương hay khó hiểu khó nhớ: “ngõi”, “ nước mốc váng cà”,.. được thay thế:
Không đi không biết Đồ Sơn Đi rồi mới biết không hơn đồ nhà Đồ nhà tuy có hơi già Nhưng là đồ thật, chả là đồ sơn. Chưa hết, dân gian còn thêm cho một khúc… nối dài:
Đồ nhà nước ngọt lại trơn Đồ Sơn mặn quá, rít hơn đồ nhà Tím hoa khế, đỏ mào gà Đồ Sơn … rộng quá, đồ nhà chật hơn! Các khu du lịch không phải chỉ có Đồ Sơn, mà còn nhiều nơi khác, và mỗi nơi lại có một bài “Bút Tre các làng” đi theo:
Không đi không biết Cà Mau Đi rồi mới biết không hơn cà nhà Cà nhà tuy có hơi già Nhưng là cà … chậm hơn là cà mau! Việc phòng the, phải chậm rãi, từ từ nó mới kịp …thấm! Rồi thì là:
Chưa đi chưa biết Tam Đao (Tam Đảo)
Đi thì không biết chỗ nào mà ngu (ngủ)
Một giường nó nhét hai cu (cụ)
Thôi thì cố nhịn đến chu nhật về... (chủ nhật)
Chưa đi chưa biết Nha Trang
Đi rồi mới biết nó sang hơn mình
Sáng tắm biển, chiều tắm sình
Có hồ be bé cho mình rửa chim…
Chưa đi chưa biết Huế thương
Ði rồi mới biết cũng thường mà thôi
Khác nhau là ở cách chơi
Họ chơi dưới nước, mình chơi trên bờ…
“Chơi dưới nước” là thú ngủ đò trên trên sông Hương, thay vì khách sạn trên bờ.
Chưa đi chưa biết Lâm Đồng
Đi rồi mới biết nhiều lông như Đầm
Lông Đầm nói lái coi chừng
Lái qua lái lại Đôn Lầm như chơi…
Bài này còn thêm kỹ thuật nói lái rất phong phú của người Việt: “Lâm đồng” thành “lông đầm”. Còn “đôn lầm”? Người viết không dám chú thích.
Chưa đi chưa biết Bà Đen (núi Bà Đen ở Tây Ninh)
Đi rồi mới thấy đen hơn bà nhà,
Bà nhà tuy có hơi già
Nhưng mà vẫn... trắng hơn là Bà Đen!
Chưa đi chưa biết Sài Gòn
Ði về trong túi không còn một xu
Về nhà mới biết mình ngu
Thằng mồm ăn ít thằng cu ăn nhiều…
Chưa đi chưa biết Bình Dương
Đi rồi mới biết kỷ cương rất cần
Mát xa rồi lại mát gần
Âm dương cách biệt một làn cao su.
Trên đây là thơ bỡn chiến dịch toàn dân du lịch. Sau đây là thơ bỡn chiến dịch ngừa đẻ mà Đảng giao cho đại tướng Võ Nguyên Giáp làm tư lệnh:
Ngày xưa đại tướng cầm quân Ngày nay đại tướng cầm … quần chúng em. Văn minh như thể nước Nga
Người ta cũng cứ thụt ra thụt vào
Tụt hậu như thể nước Lào
Người ta cũng cứ thụt vào thụt ra
Xa xôi như thể Cu Ba
Người ta cũng cứ thụt ra thụt vào
Trung quốc là nước tự hào
Người ta cũng cứ thụt vào thụt ra Thế mà ở nước chúng ta Người ta lại cấm thụt ra thụt vào!.. Bỡn ngày Phụ Nữ mồng 8 tháng 3:
Hôm nay mồng Tám tháng Ba
Chị em phụ nữ đi ra đi vào
Anh em nam giới mời chào
Chị em phụ nữ vừa “vào” đã... “ra”.
|
|
|
Tác giả Bút tre này có nhiều thơ quá
Trả lờiXóa