Phùng Quán

Mạc Đình

Phùng Quán

- Triệu-tử-Long trong nhóm đối lập. Những bài thơ của anh được dư-luận gọi là những "bom nguyên-tử". Chúng tôi trích đăng bài "Chống tham ô lãng phi" đăng trong Giai-Phẩm Mùa Thu, tháng 10, 1956 và bài "Lời Mẹ dặn" đăng trong tờ Văn, tháng 9, 1957. Anh không đòi hỏi gì khác hơn là quét sạch những rác rưởi trong xã hội và yêu cầu các nhà văn phải trung thành với tâm hồn của mình: "yêu ai cứ bảo là yêu, ghét ai cứ bảo là ghét". (*). Anh bị khủng-bố chỉ vì dám nói như vậỵ Phùng Quán bị lôi đi chỉnh-huấn và phải viết bài thú tộị Trong bản này nhà thơ trẻ tuổi thú nhận rằng sau khi nhóm Nhân-Văn Giai-Phẩm bị giải tán thì suốt ngày chỉ chơi với một con bú dù. Các bạn hỏi tại sao thích nuôi bú dù Phùng Quán trả lời: " Chơi với người chán lắm rồi, thành phải chơi với bú dù". Một chế độ đã đào luyện cho thanh niên một tâm trạng như vậy đủ làm cho chúng ta suy nghĩ về chân giá tri của chế độ đó vậỵ (*) Trong cuốn " Bác sĩ Zhivago" Boris Pasternak có viết: " Muốn chiều Cộng-sản thì dể lắm. Cứ nói là yêu cái mình ghét, và cứ nói là ghét cái mình yêu". CHốNG THAM Ô LãNG PHí Trích Giai-Phẩm Mùa Thu Tập II tháng 10-1956. Thơ Cái Chổi Ta đã đi qua Những xóm làng chiến-tranh vừa chấm dứt: Tôi đã gặp Những bà mẹ già quấn dẻ rách Da đen như củi cháy giữa rừng Kéo giây thép gai tay máu chảy ròng Bới đồn giặc trồng ngô tỉa lúa Tôi đã gặp Những cô gái trồng bông Hai mươỉ ba mươỉ Tôi không nhìn ra nữa Mồ hôi sôi trên lưng Mặt trời như mỏ hàn xì lửa Đốt đôi vai cháy hồng. Tôi đã đi qua Những xóm làng vùng Kiến-an Hồng-quảng Nước biển dâng lên ướp muối các cánh đồng Hai mùa lúa không có một bông Phân người toàn vỏ khoai tím đỏ. Tôi đã gặp Những đứa em còm cõi Lên năm, lên sáu tuổi đầụ Cơm thòm thèm độn cám và rau Mới tháng ba đã ngóng mong đến Tết Để được ăn cơm no có thịt Một bữa một ngày" ... Tôi đã đi giữa Hà-nội Giữa Hà-nội những đêm mưa lất phất Đường mùa đông nước nhọn tựa dao găm. Tôi đã gặp Chị em công-nhân đổ thùng Yếm rách chân trần, Quần xăn quá gối, Run lẩy bẩy chun vào hầm xí tối Vác những thùng phân Ta thuê một vạn một thùng Có người không dám vác. Các chị suốt đêm quần quật Sáng ngày vừa đủ nuôi con. Một triệu bài thơ không nói hết nhọc nhằn Của quần chúng anh hùng lao-động Đang buộc bụng thắt lưng để sống. Để dựng xây kiến thiết nước nhà, Để yêu thương nuôi nấng chúng ta Vì lẽ đó Tôi quyết tâm từ bỏ Những vườn thơ đầy bướm đầy hoa, Những vần thơ xanh đỏ sáng lòa, Như giấy trang kim Dán lên quân trang. Đẫm mồ hôi và máu tươi của cách-mạng. Như công nhân Tôi muốn đúc thơ thành đạn Bắn vào tim những kẻ làm càn Những con người tiêu máu của dân Như tiêu giấy bạc giả ! Các đồng-chí ơi ! Tôi không nói quá Về Nam-Định mà xem Đài xem lễ, họ cao hứng dựng lên (1) Nửa chừng thiếu tiền bỏ dở Mười lăm triệu đồng dầm mưa dãi gió Mồ hôi máu đỏ mốc rêu Những con chó sói quan liêu Nhe răng cắn rứt thịt da cách-mạng ! Nghe gió thâu đêm xuốt sáng Nhớ "đài xem lễ" tôi xót bao nhiêu Đất nước chúng ta không đếm hết người nghèo Đêm nay thiếu cơm thiếu áọ Những tên quan liêu Đảng đã phê-bình trên báo Và bao nhiêu tên chưa ai biết, ai hay Lớn, bé, nhỏ, to, cao, thấp, béo, gầy Khắp mặt đất như ruồi nhặng ở đâu cũng có ! Đảng muốn phê bình tất cả Phải một nghìn số báo Nhân Dân ! Tôi đã đến thăm nhiều hố xí cầu tiêu Giấy trắng nửa mặt, xé toang chùi đít. Những người này không bao giờ biết ở làng quê con cái nhân dân ta Rọc lá chuối non đóng vở học i-tờ ! Tôi đã dự những phiên tòa Họp xuốt ngày luận bàn xử tội Những con chuột mặc quần áo bộ đội Đục cơm khoét áo chúng ta Ăn cắp máu dân đổi chác đồng hồ Kim phút kim giờ lép gầy như bụng đóị Những mẹ già em trai, chị gái Còng lưng, rỏ máu lấn vành đai ! Trung ương Đảng ơi ! Lũ chuột mặt người chưa hết Đảng lập đội trừ diệt ---- Có tôi đi trong hàng ngũ tiền phong. PHùNG QUáN Chú thích: (1) Đài xem lễ ủy-ban thành-phố Nam-Định dựng lên để các đại-biểu đứng xem lễ. Việc này được phê-bình ở báo Nhân-Dân. ____________________________ Trích báo Văn số 21 ra ngày 17-9-1957 Lời Mẹ Dặn Tôi mồ côi cha năm hai tuổi Mẹ tôi thương con không lấy chồng Trồng dâu, nuôi tằm, dệt vải Nuôi tôi đến ngày lớn khôn. Hai mươi năm qua tôi vẫn nhớ Ngày ấy tôi mới lên năm Có lần tôi nói dối mẹ Hôm sau tưởng phải ăn đòn. Nhưng không, mẹ tôi chỉ buồn Ôm tôi hôn lên mái tóc ---- Con ơi ------ trước khi nhắm mắt Cha con dặn con suốt đời Phải làm một người chân thật. ---- Mẹ ơi, chân thật là gì? Mẹ tôi hôn lên đôi mắt Con ơi một người chân thật Thấy vui muốn cười cứ cười Thấy buồn muốn khóc là khóc. Yêu ai cứ bảo là yêu Ghét ai cứ bảo là ghét Dù ai ngon ngọt nuông chiều Cũng không nói yêu thành ghét. Dù ai cầm dao dọa giết Cũng không nói ghét thành yêụ Từ đấy người lớn hỏi tôi: --- Bé ơi, Bé yêu ai nhất? Nhớ lời mẹ tôi trả lời: --- Bé yêu những người chân thật. Người lớn nhìn tôi không tin Cho tôi là con vẹt nhỏ Nhưng không ! những lời dặn đó In vào trí óc của tôi Như trang giấy trắng tuyệt vờị In lên vết son đỏ chóị Năm nay tôi hai mươi lăm tuổi Đứa bé mồ côi thành nhà văn Nhưng lời mẹ dặn thuở lên năm Vẫn nguyên vẹn màu son chói đỏ. Người làm xiếc đi giây rất khó Nhưng chưa khó bằng làm nhà văn Đi trọn đời trên con đường chân thật. Yêu ai cứ bảo là yêu Ghét ai cứ bảo là ghét Dù ai ngon ngọt nuông chiều Cũng không nói yêu thành ghét Dù ai cầm dao dọa giết Cũng không nói ghét thành yêụ Tôi muốn làm nhà văn chân thật chân thật trọn đời Đường mật công danh không làm ngọt được lưỡi tôi Sét nổ trên đầu không xô tôi ngã Bút giấy tôi ai cướp giật đi Tôi sẽ dùng dao viết văn lên đá. 1957 PHùNG QUáN